Kiến trúc truyền thống của Trung Quốc thường rất quy củ, mỗi công trình là một tác phẩm nghệ thuật bắt nguồn từ thực tiễn đời sống, hợp phong thủy và bố cục thuận theo âm dương ngũ hành.
Trung Quốc là một đất nước rộng lớn với bản sắc dân tộc hàng ngàn năm vẫn còn được bảo tồn đến ngày nay. Ở những vùng lãnh thổ với khí hậu và địa hình khác nhau, kiến trúc Trung Quốc lại xuất hiện những kiểu nhà bản địa truyền thống khác nhau.
Dù bạn không hề có ý định xây dựng nhà ở theo kiến trúc nhà cổ, thì các kiểu nhà sau đây sẽ bổ sung cho bạn kiến thức về lối sống của người dân trong mỗi giai đoạn lịch sử cụ thể. Các kiến trúc dưới đây tuy không phải là tất cả, song nó là một số kiểu nhà ở có kiến trúc bản xứ phổ biến trên khắp Trung Quốc.
Tứ Hợp Viện
Tứ hợp viện là kiểu nhà khép kín có nhiều thế hệ trong gia đình cùng chung sống. Tứ hợp viện bao gồm những căn nhà được tạo bởi bốn gian nhà chữ nhật, bố trí thành hình vuông tạo thành các sân trong.
Tứ hợp viện ngăn cách với bên ngoài, tất cả cửa sổ đều mở về hướng sân viện, đây là biện pháp tốt để ứng phó với bão cát lớn tại Bắc Kinh. Khi nhìn trên nhìn xuống, tứ hợp viện giống như một chiếc hộp lớn do 4 cái hộp nhỏ tạo thành. Khi nhìn từ mặt phẳng thì nó là một hình vuông ngay ngắn.
Mái nhà được thiết kế nhô ra ngoài để tạo bóng mát cho khoảng sân ở giữa. Sân vườn được trồng nhiều cây xanh để liên kết không gian và làm tinh thần con người trở nên thoải mái.
Giữa các thành viên gia đình cũng như nhà ở của họ được sắp xếp theo một trật tự nghiêm ngặt. Nhà chính hay nhà trên là nhà ở của chủ hộ và cũng là trung tâm tụ họp của cả gia đình. Con gái trong nhà sẽ ở trong những căn phòng nằm xa đường phố nhất, người hầu sẽ ở trong các phòng phụ.
Thổ Lâu
Thổ Lâu là những ngôi nhà khổng lồ của các dân tộc vùng Phúc Kiến, xây dựng từ thế kỷ 12 đến 19. Mục đích xây dựng ban đầu là để chống lại nạn cướp bóc và tấn công của các thế lực bên ngoài.
Các thổ lâu đa phần được xây theo dạng hình vuông hoặc hình tròn. Những bức tường bọc bên ngoài được làm bằng cách nén đất với hỗn hợp đá, tre, nứa, xà gỗ.. dày tới gần 2m. Cổng của thổ lâu là điểm trọng yếu nhất nên gia cố bằng đá và sắt.
Mỗi thổ lâu chỉ có một lối vào duy nhất và không có cửa sổ. Thổ lâu được xây từ 3 – 5 tầng với tầng trên cùng lợp ngói. Ở giữa thổ lâu là một khoảng sân, đây chính là nơi diễn ra các hoạt động cộng đồng. Mỗi nhà cấu trúc dạng này có sức chứa lên đến 800 người.
Kiến trúc của các thổ lâu nhìn từ ngoài vào thì khá đơn giản, nhưng bên trong lại được thiết kế và trang trí khá cầu kỳ, kỹ lưỡng. Hệ thống thổ lâu được xây dựng có khả năng chống động đất tốt và căn phòng trong các thổ lâu đều thông gió tốt và đủ ánh sáng.
Tuy được làm bằng các thứ vật liệu có sẵn ở địa phương và được xây dựng với một kỹ thuật thô sơ, nhưng các thổ lâu có độ vững chắc tương đương với một tòa pháo đài bảo vệ cư dân khỏi nguy hiểm tiềm ẩn từ bên ngoài. Năm 2008, 46 căn Thổ Lâu đã được UNESCO công nhận là Di sản thế giới.
Xem thêm: Các lâu đài cổ quái bằng đất ở Phúc Kiến
Diêu động
Tại các vùng nông thôn phía Bắc Trung Quốc, đặc biệt là tại Thiểm Tẩy, các nhà hang Diêu Động sử dụng đất lấy từ các sườn đồi lân cận như một thứ vật liệu cách nhiệt tự nhiên, tránh khỏi sự khắc nghiệt của khí hậu địa phương trong hai mùa đông – hạ.
Diêu động có thể được khoét trực tiếp vào các sườn đồi, hoặc đào sâu xuống lòng đất, hoặc xây độc lập bằng cách nén và đắp đất bao ngoài lõi khung gạch. Tập hợp những ngôi nhà được xây kề nhau hoặc thậm chí chồng lên nhau để cùng tạo thành một ngôi làng theo từng cấp, thường là nơi ở của nguyên một gia tộc hoặc của một vài gia đình.
Các phòng được kết nối với nhau bằng những đường hầm nhỏ. Ở mỗi tỉnh, diêu động sẽ có hình dáng khác nhau tùy vào vị trí địa lý tại nơi đó. Những ngôi nhà truyền thống này được xem là một ví dụ về thiết kế bền vững.
Thạch Khố Môn
Khác với các kiểu nhà như Tứ Hợp Viện, Thạch Lâu và Diêu Động vốn đã tồn tại trong hàng thiên niên kỷ, các dãy Thạch Khố Môn ở Thượng Hải là di sản của những năm đầu thế kỷ 20, khi những nguồn cảm hứng phương Tây được người Pháp mang đến đã bắt đầu len lỏi và định hình phong cách kiến trúc đô thị.
Những dãy nhà lô bằng gỗ và gạch không quá ba tầng cao được xây dựng liền kề nhau bên trong chiếc cổng đá, tạo thành một con ngõ tách biệt. Những khoảnh sân ngõ ấy chính là nơi diễn ra phần lớn các các sinh hoạt thường ngày như làm mì sợi, giặt quần áo, chơi bài, uống café,… góp phần không nhỏ trong việc hình thành văn hóa sống người Thượng Hải.
Có thể dễ nhận ra các khu Thạch Khố Môn ở những chiếc vòng cửa lớn, những hoa văn và motif hình học mang hới hướng Art Deco, gợi lại những ký ức về kỷ nguyên nhạc Jazz vàng son của Thượng Hải.
Nguồn: Tổng hợp
